Róża (Rosa)
to rodzaj krzewu należący
do rodziny różowatych (Rosaceae)
"Królową Kwiatów" nazwała różę poetka Safona na przełomie VI/VII wieku.
Róża od zawsze towarzyszy ludziom
stanowiąc symbol piękna,urzekając swym zapachem i barwą.
Wyhodowano wiele szlachetnych odmian o pięknym kwiatach rozmaitej barwy i kształtu.
Róża występuje w stanie naturalnym na półkuli północnej obejmując swym zasięgiem
Europę, Azję i Afrykę Północną.
Rodzaj ten obejmuje ponad ponad 200 dzikich gatunków róż
oraz ponad 20 tys. szlachetnych odmian róż.
oraz ponad 20 tys. szlachetnych odmian róż.
Fot. Róża z brzoskwiniowego sadu.
W Polsce najpopularniejsza jest róża dzika (Rosa canina L.).
Często spotykana jest pachnąca jabłkami róża rdzawa ( Rosa rubiginosa).
Często spotykana jest pachnąca jabłkami róża rdzawa ( Rosa rubiginosa).
W górach pospolicie występuje róża alpejska, Rosa pendulina, prawie pozbawiona kolców.
Ciekawostki z życia róż
Karol Wielki w swoim edykcie z 794 roku, nakazał wolnym miastom imperialnym uprawę kwiatów, roślin ozdobnych oraz drzew owocowych. Róża była wymieniona na I miejscu.
W Rzymie towarzyszyła wszystkim wielkim uroczystościom, ekscesom i rozpuście rzymskich cesarzy. Dla ich potrzeb powstały ogromne pola różane pod Neapolem, z tych czasów jej nazwa "Kwiat Występku"Rzymianie posypywali płatkami róż podłogi, łóżka, wkładano je w poduszki i wezgłowia. Pito różane wino, kąpano się w wodzie różanej oraz jadano je pod różnymi postaciami, np. smażone w cukrze.
Fot. Róża z brzoskwiniowego sadu.
Róża pojawia się często w Biblii. W raju, jak podają legendy, róże nie miały kolców, te bowiem wyrosły dopiero po upadku człowieka.
W chrześcijaństwie róża związana jest silnie z Kultem Maryjnym jest symbolem Zmartwychwstania.
Pierwsze oryginalne różańce wykonano z owoców róży, a w naszych czasach typowym upominkiem są różańce z drzewa różanego nasączonego wodą różaną .
Napoleon kupił pierwszej żonie Josephine Beauharnais, która była wielką miłośniczką róż, pałac we Malmaison, gdzie zgromadziła wspaniałą kolekcję współczesnych róż.Malmaison stał się największym w świecie ogrodem różanym gromadzącym ponad 200 odmian róż (ponoć były to wszystkie wówczas znane). W
połowie XIX wieku powstaje odmiana "Souvenir de la Malmaison"
posiadająca już cechy ideału - powtarza kwitnienie, pełna i pachnąca.Pojawiły się również róże Noisettea i róże burbońskie.
Fot. Róże z brzoskwiniowego sadu.
Od końca XIII wieku, krzyżowanie pochodzących z Azji róż powtarzających kwitnienie z różami chińskimi, dało początek wielu nowym formom, barwom i zapachom w europejskich uprawach. Szczególnie mieszańce róży damasceńskiej chińskiej przyczyniły się do rozwoju hodowli powstania wielu odmian.
Początkowo w rodzinie różowatych nie występowały tak popularne dziś róże czerwone.W rodzinie tej nie ma genu odpowiedzialnego za czerwony pigment, ale wskutek mutacji genetycznych około roku 1930 uzyskano różę o jaskrawoczerwonym kolorze.
Obecnie kwiaty te mają najrozmaitsze odcienie czerwieni.
W XX wieku z krzyżówek z formami Rosa Foetida pojawiły się w świecie róż kwiaty dwubarwne, takie jak "Gloria Dei" a, z "Rosa Multiflora" i "Rosa Wichuriana" powstały nasze współczesne róże wielokwiatowe (rabatowe).
Wśród licznych odmian długo brakowało również koloru — niebieskiego.Jednak w roku 2004 wieloletnia współpraca genetyków z Australii i Japonii zaowocowała uzyskaniem „niebieskiej” róży.
Łatwe rozmnażanie róż spowodowało jej masową, uprawę początkowo mniej jako roślinę ozdobną, częściej do produkcji olejku różanego i wody różanej.
Fot. Kompozycja w brzoskwiniowym sadzie róże i aronia.
Już w starożytnej Grecji i Rzymie używano róż do konserwowania urody i młodości oraz używano do balsamowania ciał.
Największe znaczenie jako roślina kosmetyczna ma wśród róż
róża damasceńska (R. damascena).
Znana w uprawie od dawna, w starożytnej Grecji od VI wieku p.n.e., w Europie Zachodniej rozpowszechniona w okresie wypraw krzyżowych.
Silny zapach zachowują płatki nawet po uschnięciu i dlatego róża ta zaczęła być używana w kosmetyce do produkcji wody różanej,olejku różanego i perfum.
Najwcześniej wody różane wytwarzano w VIII wieku w Persji,
później nauczono się destylować olejki różane.
W kosmetyce ekstrakty z owoców róży znajdują zastosowanie ze względu na zawartość przeciwutleniaczy jak flawonoidy i witamina C, która dodatkowo stymuluje syntezę kolagenu.
Z owoców róży pozyskiwane są nasiona,a z nich tłoczony jest wysokowartościowy olej zawierający witaminę E, karotenoidy, sterole oraz niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe.
Najcenniejszy pozyskiwany z nasion odmiany Rosa mosqueta uprawianej w Chile.Funkcjonuje on na rynku kosmetycznym pod nazwą Rose hips oil.
Z kwiatów róży od dawna otrzymywany jest olejek różany.
Olejek ten jest niezwykle drogi,
Prawdziwy olejek różany stosowany w aromaterapii posiada właściwości antydepresyjne, uspakajające, łagodzi bóle głowy.
Stosowany zewnętrznie wykazuje działanie antyseptyczne, przeciwbakteryjne, daje znakomite efekty w popromiennych zapaleniach i martwicy skóry.
Olejek różany nadaje nutę zapachową perfumom Chat Noir oraz jest
substancją aktywną w jednych z najbardziej znanych perfum Chanel ⁰5
Świetnym środkiem do pielęgnacji cery jest również woda różana, produkt uboczny otrzymywany przy destylacji olejku eterycznego.
Woda różana zawiera rozpuszczalne w wodzie komponenty olejku.Już w średniowieczu używana była przez arystokrację do obmywania rąk.
Obecnie woda różana stosowana jako naturalny tonik, doskonale odświeża skórę, wspomaga jej ukrwienie, regeneruje kwaśny płaszcz ochronny, łagodzi podrażnienia i doskonale nawilża.
Cera po jej stosowaniu uzyskuje różaną świeżość.
Może być stosowana do całodziennego nawilżania cery i odświeżania makijażu zarówno latem jak i zimą.
Kompresy z wody różanej zmniejszają zaczerwienienie twarzy i zmęczenie oczu. Z tego względu woda różana jest
cennym składnikiem płynów do demakijażu oczu.
Hipokrates
znał dobrze zastosowanie i własności lecznicze róż.
Później, w okresie
średniowiecza róże były używane głównie jako roślinylecznicze.
Surowce zielarskie z róży ze względu na wysoką zawartość witamin, zwłaszcza C,
działają ogólnie wzmacniająco.
Zalecane są do stosowania podczas
rekonwalescencji, przy osłabieniu, zmęczeniu, w stresie, przy przeziębieniu i w ciąży.
Flawonoidy działają słabo moczopędnie, żółciopędnie, przeciwutleniająco i stabilizują ściany naczyń włosowatych, hamując krwawienia z tych naczyń.
Działanie
przeciwutleniające preparatów z róż jest zasługą dużej zawartości
witaminy C, karotenoidów i polifenoli.
Świeże owoce róż działają ochronnie na błonę śluzową żołądka i przeciw wrzodom.
Glikozydy obecne w owocach róż działają uspokajająco.
Owoce dzikiej róży stosowane są w lecznictwie i przemyśle spożywczym ze względu na wysoką zawartość witaminy C.
Owoce róży zawierają 20 razy więcej witaminy C niż cytryna.
Rosa
canina zawiera około 1.7% witaminy C.
Znacznie bogatsze od niej gatunki
Rosa beggeriana i Rosa rugosa zawierają odpowiednio 8,7% i 6.8%
witaminy C.
Oprócz witaminy C owoce róży zawierają witaminy A, B1, B2, E
i K
oraz flawonoidy, garbniki i kwasy organiczne.
W medycynie
tradycyjnej ekstrakty z owoców stosuje się w zaburzeniach przemiany
materii, w przeziębieniach, stanach rekonwalescencji.
Wiele gatunków dostarcza także jadalnych owoców, stosowanych zarówno
do przetworów.
Owoce i płaty stosowane są także jako przyprawa, dodatek
do rozmaitych potraw.
Owoce róż pobudzają apetyt.